"ΤΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ" από την Πρύτανη Μ.Σ. Βενετίκου

Αγαπητοί συνάδελφοι,

 

Αγαπητοί μας φοιτητές,

 

Η Ελλάδα βρισκόταν από τις 21 Απριλίου 1967 υπό τη δικτατορική στρατιωτική διακυβέρνηση, καθεστώς που είχε καταργήσει τις ατομικές ελευθερίες, είχε διαλύσει τα πολιτικά κόμματα και είχε εξορίσει, φυλακίσει και βασανίσει πολιτικούς και πολίτες με κριτήριο τις πεποιθήσεις τους.

Ανάμεσα σε αυτούς και ο Αλέξανδρος Παναγούλης πολιτικός, ποιητής και συγγραφέας που έγραψε και τους στοίχους του τραγουδιού που ακούσαμε.

Μαζί με τον μετέπειτα υπουργό Παιδείας Λευτέρη Βερυβάκη είχαν κάνει βομβιστική απόπειρα ενάντια στον δικτάτορα Παπαδόπουλο στις 13 Αυγούστου 1968. Γι’ αυτή του την απόπειρα ο Παναγούλης καταδικαζόμενος δις εις θάνατον, εξέτιε ποινή στις φυλακές στο Μπογιάτι Αττικής. Ο δε μετέπειτα υπουργός Παιδείας Βερυβάκης είχε ήδη καταδικαστεί σε ισόβια.

Η χούντα, στην προσπάθειά της να ελέγξει κάθε πλευρά της πολιτικής, είχε αναμιχθεί στον φοιτητικό συνδικαλισμό από το 1967, απαγορεύοντας τις φοιτητικές εκλογές στα πανεπιστήμια, στρατολογώντας υποχρεωτικά τους φοιτητές και επιβάλλοντας μη εκλεγμένους ηγέτες των φοιτητικών συλλόγων στην Eθνική Φοιτητική Ένωση Eλλάδας (ΕΦΕΕ). Αυτές οι ενέργειες δημιούργησαν έντονα αντιδικτατορικά αισθήματα στους φοιτητές, όπως τον φοιτητή Γεωλογίας Κώστα Γεωργάκη, ο οποίος αυτοπυρπολήθηκε δημόσια το 1970 στην Γένοβα της Ιταλίας σε ένδειξη διαμαρτυρίας ενάντια στη χούντα. Η δε πρώτη μαζική δημόσια εκδήλωση διαμαρτυρίας ενάντια στη χούντα ήρθε από τους φοιτητές στις 21 Φεβρουαρίου 1973.

Φοιτητές της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κατέλαβαν το κτίριο της σχολής ζητώντας ανάκληση του νόμου 1347 που επέβαλε την στράτευση «αντιδραστικών νέων». Από την ταράτσα του κτιρίου απαγγέλλουν τον ακόλουθο όρκο: «οι φοιτηταί των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων ορκιζόμαστε στο όνομα της ελευθερίας να αγωνισθούμε μέχρι τέλους για την κατοχύρωση: α) των ακαδημαϊκών ελευθεριών, β) του πανεπιστημιακού ασύλου, γ) της ανακλήσεως όλων των καταπιεστικών νόμων και διαταγμάτων». Τα γεγονότα στη Νομική είναι προάγγελος της εξέγερσης του Πολυτεχνείου.

Στις 14 Νοεμβρίου 1973 φοιτητές του Πολυτεχνείου αποφάσισαν αποχή από τα μαθήματα και ξεκίνησαν διαδηλώσεις εναντίον του βάναυσου στρατιωτικού καθεστώτος. Οι φοιτητές που αυτοαποκαλούνταν «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», οχυρώθηκαν μέσα στο κτίριο της σχολής επί της οδού Πατησίων και ξεκίνησαν τη λειτουργία του ανεξάρτητου ραδιοφωνικού σταθμού του Πολυτεχνείου. Ο πομπός κατασκευάστηκε μέσα σε λίγες ώρες στα εργαστήρια της σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών από τον Γιώργο Κυρλάκη. Το, πλέον ιστορικό, μήνυμά τους ήταν: «Εδώ Πολυτεχνείο! Λαέ της Ελλάδας το Πολυτεχνείο είναι σημαιοφόρος του αγώνα μας, του αγώνα σας, του κοινού αγώνα μας ενάντια στη δικτατορία και για την Δημοκρατία».

Στην Αθήνα αλλά και σε σημεία της επαρχίας δημιουργήθηκαν συνθήκες εξέγερσης. Από τις 14 Νοεμβρίου μέχρι και τις 17 Νοεμβρίου στήθηκαν οδοφράγματα και διεξήχθησαν οδομαχίες μεταξύ εξεγερμένων και αστυνομίας. Στις 3 π.μ. της 17ης Νοεμβρίου, και ενώ οι διαπραγματεύσεις για ασφαλή αποχώρηση των φοιτητών βρίσκονταν σε εξέλιξη, αποφασίστηκε από την μεταβατική κυβέρνηση η επέμβαση του στρατού και ένα από τα τρία άρματα που είχαν παραταχθεί έξω από τη σχολή, γκρέμισε την κεντρική πύλη.

Στρατιώτες και αστυνομικοί έβαλαν με πραγματικά πυρά κατά πολιτών μέχρι και την επόμενη μέρα, με συνέπεια αρκετούς θανάτους στον χώρο γύρω από το Πολυτεχνείο, αλλά και στην υπόλοιπη Αθήνα. Η πρώτη επίσημη καταγραφή τον Οκτώβριο του 1974, από τον εισαγγελέα Δημήτρη Τσεβά, εντόπισε 18 επίσημους ή πλήρως βεβαιωθέντες νεκρούς και 16 άγνωστους «βασίμως προκύπτοντες». Ένα χρόνο αργότερα ο αντιεισαγγελέας εφετών Ιωάννης Ζαγκίνης έκανε λόγο για 23 νεκρούς. Οι πρώτες δημοσιογραφικές προσπάθειες για την καταγραφή των γεγονότων μιλούσαν για 59 ή και 79 νεκρούς με βάση τον κατάλογο Γεωργούλα.

Οκτώ ημέρες μετά τα γεγονότα, εκδηλώθηκε νέο πραξικόπημα του ταξίαρχου Δημήτριου Ιωαννίδη το οποίο ανέτρεψε την σκιώδη κυβέρνηση του Σπυρίδωνα Μαρκεζίνη, εξαφανίζοντας, παράλληλα, τις όποιες προοπτικές υπήρχαν για τη, σταδιακή έστω, φιλελευθεροποίηση του χουντικού καθεστώτος, που είχε εξαγγείλει ο Γεώργιος Παπαδόπουλος. Ο τελευταίος, τέθηκε σε κατ' οίκον περιορισμό στην οικία του στο Λαγονήσι, όπου και παρέμεινε έκτοτε, μέχρι και την πτώση του καθεστώτος, στις 24 Ιουλίου του 1974.

Με νέο, «αφανή δικτάτορα» τον Ιωαννίδη, καθώς στην «πρωθυπουργία» ανήλθε ο οικονομολόγος Αδαμάντιος Ανδρουτσόπουλος και στην «προεδρία» της δήθεν δημοκρατίας ο στρατηγός Φαίδων Γκιζίκης, η χούντα σκλήρυνε τη στάση της ανακαλώντας τις αναβολές πολλών φοιτητών τους οποίους επιστράτευσε, ενώ φιμώθηκε εκ νέου ο Τύπος.

Η ανεπιτυχής απόπειρα πραξικοπήματος του Ιωαννίδη στις 15 Ιουλίου του 1974 ενάντια στον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ´ και μετέπειτα Πρόεδρο της Κύπρου, συνέπεσε με την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο. Τα γεγονότα προκάλεσαν την πτώση του στρατιωτικού καθεστώτος και δήλωσαν την απαρχή της περιόδου της μεταπολίτευσης.  Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής προσκλήθηκε από την αυτοεξορία του στη Γαλλία και διορίστηκε Πρωθυπουργός της Ελλάδας στο πλευρό του προέδρου Γκιζίκη. Η κοινοβουλευτική δημοκρατία επανήλθε και οι βουλευτικές εκλογές της 17ης Νοεμβρίου 1974 ήταν οι πρώτες ελεύθερες εκλογές μετά από μια δεκαετία. Λίγες ημέρες αργότερα, στις 8 Δεκεμβρίου, διεξήχθη δημοψήφισμα για τη μορφή του πολιτεύματος στο οποίο επικράτησε η αβασίλευτη δημοκρατία.

Τα γεγονότα του Πολυτεχνείου υπήρξαν σταθμός στη διαμόρφωση της ταυτότητας της σύγχρονης ελληνικής Αριστεράς, από την οποία θεωρούνται ως κορυφαία εκδήλωση αυθόρμητης εξέγερσης, αντιαυταρχισμού, αντιαμερικανισμού κλπ. Ενδεικτικό στοιχείο της επιρροής τους σε ριζοσπαστικούς κύκλους είναι η επιλογή της ημερομηνίας «17 Νοέμβρη» ως ονόματος από την τρομοκρατική οργάνωση, η οποία ξεκίνησε τη δράση της το 1975 και επί σχεδόν τρεις δεκαετίες θεωρούνταν ως η πιο επικίνδυνη ομάδα στην Ελλάδα.

Οι αγώνες των τότε φοιτητών της Νομικής και του Πολυτεχνείου έδωσαν στην ελληνική κοινωνία μια θέση τιμητική για τα παιδιά της, παιδιά που αψήφησαν την δικτατορία και προτάσσοντας τους εαυτούς τους ύψωσαν φωνή διαμαρτυρίας στην κατάλυση της δημοκρατίας. Έδειξαν με αυτόν τον τρόπο ότι δεν μπορεί να ριζώσει αυταρχική διακυβέρνηση στην χώρα που ίδρυσε την δημοκρατία. Το ότι οι δικτατορικές κυβερνήσεις δεν μπορούν να μακροημερεύσουν στην χώρα μας είναι η καλύτερη απόδειξη υγιούς πολιτικού φρονήματος τόσο των πολιτών της όσο και των παιδιών τους. Η ελεύθερη φωνή και επικοινωνία, η αποδοχή των κάθε φρονημάτων από τους πολίτες είναι εγγύηση για την υγιή δημοκρατία και πρέπει από όλους να διαφυλάσσεται. Είναι αναφαίρετο δικαίωμα κάθε ενός από μας να πιστεύει και να δραστηριοποιείται σε κάθε νόμιμο πολιτικό χώρο και να μην στιγματίζεται ούτε να «στοχοποιείται» γι’ αυτό. Άλλωστε αυτό είναι και το μεγαλείο της δημοκρατίας και κάθε παρέκκλιση από αυτό πυροδοτεί ακραίες και απρόβλεπτες πολιτικές καταστάσεις σε κάθε χώρα.

Ισχυρό μήνυμα του αγώνα του Πολυτεχνείου αποτελεί το ότι η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από πολιτικά καθεστώτα οιασδήποτε απόκλισης αποτελεί κατάπτυστη άσκηση εξουσίας που πρέπει να διώκεται ποινικά και οι πολίτες να εξεγείρονται. Επίσης ότι με σωφροσύνη πρέπει πάντα να διαφυλάττονται οι δημοκρατικές αξίες ώστε να μην αναδύονται δικτατορικά καθεστώτα, κυβερνήτες που δεν έχει εκλέξει ο λαός, αυταρχική εξουσία και αυθαίρετο νομικό καθεστώς. Το Πολυτεχνείο συμβολίζει το ότι οι πολίτες δεν μπορεί να βασανίζονται για τα πολιτικά τους πιστεύω, ούτε να ομολογούν ως εγκλήματα τις πολιτικές τους θέσεις και για αυτές να στερούνται την ελευθερία τους που αποτελεί μέγιστο πανανθρώπινο αγαθό, να καταδικάζονται σε θάνατο ή να φυλακίζονται.

Οι φοιτητές του Πολυτεχνείου, τότε, με αυταπάρνηση έδωσαν ένα ηχηρό ράπισμα στην αυταρχική πολιτική αυθαιρεσία, στην στρατιωτική χούντα, δείχνοντας ότι οι δυνάμεις άμυνας κάθε χώρας είναι για να προστατεύουν τους πολίτες κάθε χώρας από ξένη επιβουλή και όχι για να κυβερνούν. Πόσο μάλλον να κυβερνούν επιβάλλοντας στρατιωτικούς νόμους και λογοκρισία.

Έδειξαν ότι οι ξένες συμμαχικές ή μη δυνάμεις της χώρας μας δεν πρέπει να ελέγχουν προς ίδια συμφέροντα τις δικές μας εσωτερικές δομές πράγμα που αποδυναμώνει τα αναφαίρετα δικαιώματα του λαού μας εν ονόματι του εκάστοτε ιμπεριαλισμού.

Με την πίστη τους στην Δημοκρατία αυτοί οι φοιτητές κατέδειξαν ότι στην χώρα μας δύσκολα επικρατούν συνθήκες ολοκληρωτισμού για μεγάλο χρονικό διάστημα. Απέδειξαν ότι είναι συνεχιστές της Εθνικής Αντίστασης της Κατοχής όταν ο τότε πληθυσμός με ότι μέσον είχε αντιτασσόταν στους γερμανούς κατακτητές που συμβόλιζαν τον φασισμό και τον ναζισμό.

Συνθήματα όπως Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία που χρησιμοποιήθηκαν από τους τότε φοιτητές της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, μας φέρνουν ακόμη το μήνυμα των σωστών και ελεύθερων κοινωνικών συνθηκών όπου οι πολίτες ευημερούν και η Παιδεία αποτελεί κεντρικό πόλο έλξης για την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό μιας χώρας.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι νέοι λόγω του ιδεαλισμού και της μη αλλοτρίωσής τους έβλεπαν και τότε όπως και τώρα πολύ μακριά. Ήθελαν μια κοινωνία ελεύθερη, δίκαιη και προοδευτική. Ήθελαν οι ιδέες να ρέουν ανεμπόδιστες, απεχθάνονταν την λογοκρισία που αναγκαστικά οδηγεί στην φίμωση κάθε διαλόγου.

Η επερχόμενη τότε δημοκρατία και οι μετέπειτα σοσιαλιστικές κυβερνήσεις βελτίωσαν πολλές από τις αιτούμενες συνθήκες. Τουλάχιστον, σήμερα μπορεί ο καθένας να δείχνεται και να φέρεται ανάλογα με αυτά που πιστεύει και να μην φοβάται ότι θα διωχθεί ή θα χάσει την δουλειά του.

Παραμένουν ωστόσο πολλά προβλήματα που πρέπει να βελτιωθούν από εκείνη την εποχή. Κυρίως αυτά που προέκυψαν από την οικονομική κρίση που έπληξε την χώρα μας και δημιούργησε συνθήκες ασφυξίας και ένδειας σε πολλούς συμπατριώτες μας που χρεοκόπησαν και πείνασαν τα τελευταία χρόνια.

Που οδήγησε σε φτωχοποίηση βασικά όλων μας. Και που φυσικά επηρεάζει και την Παιδεία μας, αλλά και τις θέσεις εργασίας των νέων μας. Που οδηγεί σε μετανάστευση και brain drain.

Και επίσης η μάστιγα των ιμπεριαλιστικών πολέμων διαφόρων περιοχών της γης προσέθεσε και την προσφυγική μετανάστευση εκατομμυρίων ανθρώπων που γνώρισαν τον όλεθρο, τον θάνατο, την πείνα και τις κακουχίες με πολύ λίγες ελπίδες ενός αξιοπρεπούς μέλλοντος υγείας και παιδείας.

Ακόμη λοιπόν παραμένουν επίκαιρα τα μηνύματα των νέων του Πολυτεχνείου που μας καθιστούν υπεύθυνους για να παλεύουμε ακούραστα και καθημερινά για ένα καλύτερο αύριο για μας και τα παιδιά μας.

Ζήτω η επέτειος του Πολυτεχνείου

Τα μηνύματα του Πολυτεχνείου 1973 μας οδηγούν και σήμερα

 

Μαρία Σ Βενετίκου

 


^ Αρχή Σελίδας